Openhartig
Bij openhartig lees je de persoonlijke verhalen van ouders, verzorgers en verwanten.
Zus Jantina en moeder Els houden de foto vast die bij Jeltsje Hieke op haar kamer hing. Daarop staan al haar broers en zussen.
‘Als ze tevreden geluiden maakte, wisten we dat ze zich fijn voelde’
Jeltsje Hieke overleed vorig jaar op 56-jarige leeftijd. Een gemis voor haar familie en voor haar medebewoners van Stroetenweg 31. Haar moeder Els de Groot (79) en zus Jantina Eelkema (47) denken nog elke dag aan haar.
“Jeltsje Hieke was mijn eerste kind”, vertelt Els. Ze zit samen met haar dochter Jantina met een kop thee, een schaaltje Fryske dúmkes en een foto van Jeltsje Hieke aan de keukentafel in Holwerd. “Na een paar maanden merkten we dat haar ontwikkeling achterbleef.
Onderzoek toonde aan dat haar hersenholtes te groot waren. Ze heeft nooit kunnen praten. Als ze tevreden geluiden maakte, wisten we dat ze zich fijn voelde.”
Jeltsje Hieke had een zware geestelijke beperking. Op latere leeftijd namen haar lichamelijke klachten toe en werd ze afhankelijk van een rolstoel. Toen Els haar tweede kind kreeg, merkte ze echt het verschil in de ontwikkeling. Sjirk (nu 55 jaar) was een gezonde, sterke jongen. “Jeltsje Hieke had soms moeilijke periodes en kon veel huilen. Als heit Gjalt dan thuiskwam, nam hij haar op zijn schouders mee naar buiten. Hij rende dan met haar om het huis. Daardoor kalmeerde ze en vrolijkte ze weer op.”
Els vertelt dat het een zegen was om in een dorp te wonen. “In onze kleine gemeenschap werd Jeltsje Hieke volledig geaccepteerd”. Er verschijnt een glimlach op haar gezicht. “Ik moet denken aan die keer dat ik met haar naar de bakker ging. Onderweg kwamen we langs de slager. Jeltsje Hieke rende naar de deur en hing aan de deurkruk. Ik trok haar weg. De slager werd boos: ‘Dat meisje wil een stuk worst en jij trekt haar mee? Die verrekte mem fan dy’, mopperde hij en hij gaf Jeltsje Hieke een groot stuk. Elke keer als we voorbijkwamen kreeg ze een plakje.”
Naar Rolde
Terwijl Jeltsje Hieke zich op haar manier verder ontwikkelde, kwamen er in het gezin nog drie kinderen bij: Doete (nu 51 jaar), Jantina en Jan Dirk (nu 42 jaar). Jeltsje Hieke verhuisde op 9-jarige leeftijd naar Mariëncamp in Rolde. “Het was thuis moeilijk”, vertelt Els. “Ze kon niet alleen worden gelaten. Ze had voortdurend toezicht nodig, omdat ze bijvoorbeeld in de vensterbank klom en kasten leeghaalde. De deuren moesten op slot. Visite ontvangen was lastig. We waren genoodzaakt om alles aan Jeltsje Hieke en haar tempo aan te passen.”
“Ik ben zonder Jeltsje Hieke opgegroeid’, vertelt Jantina. “Ze woonde toen al op Mariëncamp. We gingen elke twee weken op zondag naar haar toe. Jeltsje Hieke vond het heerlijk om in de auto te toeren. Ze vond het ook fijn om buiten te zijn. We gingen vaak naar de kinderboerderij of het bos. Ik heb het nooit als belastend ervaren om een zus te hebben met een beperking. Ze was geen zus met wie ik thuis opgroeide, maar ze hoorde er wel bij.”
Jeltsje Hieke op de
schouders van haar heit.
Meer vrijheid en aandacht
Het was een moeilijke, maar ook goede beslissing om haar ergens anders te laten wonen, gaat Els verder. “Het was wel lastig om een geschikt thuis voor haar te vinden. De zorg is in de loop van de tijd erg veranderd. In zijn algemeenheid kwam er steeds meer vrijheid en aandacht voor wat bewoners zelf nog konden.” Jantina herinnert zich hoe haar zus leerde om zelf haar jas op te hangen. “De inrichting van de woningen en slaapkamers werd ook steeds huiselijker en er werd dagbesteding ingezet.”
De laatste jaren zwom vrijwilligster Inge wekelijks met Jeltsje Hieke in het zwembad van De Trans. Inge stimuleerde Jeltsje Hieke om te bewegen in het water. Inge wandelde ook met haar en maakte andere uitstapjes, een aantal keren ook op de duofiets. “Toen we een keer mochten kijken bij het zwemmen, werd aangegeven dat wij dat ook met haar konden doen”, vertelt Jantina. “Mijn moeder, zus Doete en ik hebben dit samen met Inge opgepakt. We zijn elke eerste vrijdag van de maand met Jeltsje Hieke gaan zwemmen.”
Volgens Jantina en Els was dat heel bijzonder. “Het was altijd moeilijk om met Jeltsje Hieke in contact te komen. Door te zwemmen hadden we fysiek contact”, zegt Els. “Tijdens het zwemmen voelden we dat ze ons vertrouwde en dat ze ontspande. Het was heel mooi om dit te ervaren en samen met haar te doen.” Na het zwemmen was er altijd tijd voor een bakje koffie en wat lekkers. Jeltsje Hieke kon daar erg van genieten.
Waardevol afscheid
In mei vorig jaar kreeg Jeltsje Hieke griep en daarna een zware longontsteking. “We waren bang dat ze het weekend niet zou overleven. We zijn direct naar haar toe gegaan, Ze was heel ziek”, aldus Jantina. “En toch genoot ze zichtbaar toen we er allemaal waren. Ze keek naar de foto van haar broers en zussen die op haar kamer hing en daarna keek ze ons allemaal een voor een indringend aan.”
Jeltsje Hieke krabbelde weer op, maar bleef zwak en vermoeid. Ze is twee maanden later overleden. Het afscheid was voor het gezin heel waardevol. Toen Jeltsje Hieke na haar overlijden werd opgehaald om naar haar heit en mem in Holwerd te worden gebracht, waren alle verzorgers aanwezig om afscheid te nemen. Els: “Toen we langs de dagbesteding reden brachten alle cliënten en begeleiders langs de kant van de weg een laatste groet. Dat was zo liefdevol en indrukwekkend.”
Transparant magazine is een uitgave van stichting De Trans
voor cliënten, verwanten, vrijwilligers en medewerkers
Bekijk vorige uitgaves:
december 2023
juni 2023
december-2022